Oι φυσικές και ανθρωπογενείς απειλές επηρεάζουν τα παιδιά, τους ενήλικες και τους ηλικιωμένους

Oι φυσικές και ανθρωπογενείς απειλές επηρεάζουν τα παιδιά, τους ενήλικες και τους ηλικιωμένους

Τι είναι;

Οι καταστροφές, όσο τρομακτικές κι αν ακούγονται, είναι μια πραγματικότητα του κόσμου μας που προκαλεί ανασφάλεια. Τι είναι όμως οι καταστροφές; Ο βασικός ορισμός περιστρέφεται γύρω από την έννοια ενός ξαφνικού, καταστροφικού γεγονότος που προκαλεί σημαντική ζημιά, απώλεια και πόνο. Μπορούν γενικά να ταξινομηθούν σε δύο κατηγορίες: φυσικές και ανθρωπογενείς. Οι φυσικές καταστροφές είναι ανεξέλεγκτα γεγονότα που προκύπτουν από περιβαλλοντικές δυνάμεις, όπως τυφώνες, σεισμοί και πλημμύρες. Από την άλλη, οι ανθρωπογενείς καταστροφές είναι συνέπεια ανθρώπινων ενεργειών, όπως πυρηνικές καταστροφές, χημικές ή βιολογικές, τρομοκρατικές επιθέσεις, το έγκλημα, ο πόλεμος, εμφύλια αναταραχή, εμπρησμός, επιθέσεις στον κυβερνοχώρο και βιομηχανικά ΄΄ατυχήματα΄΄.

Η κατανόηση της φύσης αυτών των καταστροφών είναι ζωτικής σημασίας, καθώς βοηθά στη διαχείριση καταστροφών, μειώνοντας τις δυσμενείς επιπτώσεις τους. Το πρώτο βήμα προς την κατανόηση είναι να αναγνωρίσουμε ότι οι καταστροφές είναι απρόβλεπτες τις περισσότερες φορές και μπορούν να συμβούν οπουδήποτε, οποτεδήποτε. Αυτή η απρόβλεπτη κατάσταση προστίθεται στις συντριπτικές ζημιές και τον πόνο που προκαλούν οι καταστροφές.

Ο αντίκτυπος των καταστροφών δεν περιορίζεται μόνο στη φυσική καταστροφή, αλλά επεκτείνεται και σε ψυχολογικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς τομείς. Διαταράσσουν ζωές, αφήνοντας ανεξίτηλο σημάδι στον πληγέντα πληθυσμό. Η σοβαρότητα ποικίλλει από καταστροφή σε καταστροφή, αλλά ο κοινός παρονομαστής παραμένει ο ίδιος, ο τεράστιος ανθρώπινος πόνος που προκαλούν.

Δεν υπάρχει πλήρης προετοιμασία

Η πικρή αλήθεια είναι ότι παρά τις καλύτερες προσπάθειές μας, δεν υπάρχει αλάνθαστη προετοιμασία για καταστροφές. Γιατί? Επειδή δεν υπάρχει πλήρης προετοιμασία. Ακόμη και τα πιο προηγμένα συστήματα πρόβλεψης δεν μπορούν να προβλέψουν με ακρίβεια τον ακριβή χρόνο, τόπο και μέγεθος μιας καταστροφής. Ο απρόβλεπτος χαρακτήρας των καταστροφών καθιστά αδύνατη την πλήρη προετοιμασία για αυτές.

Η έλλειψη πλήρους προετοιμασίας δεν σημαίνει ότι οι προσπάθειες για τον μετριασμό των καταστροφών είναι μάταιες. Αντιθέτως, οι προσπάθειες αυτές είναι απαραίτητες για τη μείωση των επιπτώσεων των καταστροφών. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι αυτά τα μέτρα μπορούν μόνο να περιορίσουν τη ζημιά, όχι να την εξαλείψουν εντελώς.

Αυτή η πραγματικότητα μπορεί να είναι συντριπτική, αλλά η αποδοχή είναι το πρώτο βήμα προς την αποτελεσματική διαχείριση καταστροφών. Αναγνωρίζοντας ότι η πλήρης προετοιμασία είναι ίσως αδύνατη, μας επιτρέπει να επικεντρωθούμε στην ανάπτυξη ισχυρών συστημάτων απόκρισης, στη βελτίωση της ανθεκτικότητας και στην ενστάλαξη μιας κουλτούρας ετοιμότητας στις κοινότητες, για αυτό και χρήζει εξειδίκευσης.

Επιπτώσεις σε παιδιά και ενήλικες

Οι καταστροφές ενέχουν σημαντικούς κινδύνους και απειλές, επηρεάζοντας ΄΄αλλότροπα΄΄ τις διαφορετικές ηλικιακές ομάδες. Τα παιδιά και οι ενήλικες, δύο από τα πιο κρίσιμα τμήματα του πληθυσμού, πλήττονται βαθιά από καταστροφές.

Στην περίπτωση των παιδιών, η σωματική, συναισθηματική και γνωστική τους ανάπτυξη επηρεάζεται σοβαρά από καταστροφές. Δεν υποφέρουν μόνο από άμεσους σωματικούς τραυματισμούς, αλλά και υπομένουν μακροπρόθεσμα ψυχολογικά τραύματα. Η απώλεια μιας κανονικής ρουτίνας, η καταστροφή των σπιτιών, των σχολείων και ο θάνατος ή ο χωρισμός από τους αγαπημένους τους είναι μερικές από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.

Οι ενήλικες, από την άλλη πλευρά, αντιμετωπίζουν ένα διαφορετικό σύνολο προβλημάτων. Είναι πρωτίστως υπεύθυνοι για τη διασφάλιση της ασφάλειας και της ευημερίας των οικογενειών τους. Αυτή η ευθύνη, σε συνδυασμό με τη σωματική και οικονομική απώλεια, συχνά οδηγεί σε τεράστιο άγχος. Επιπλέον, πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της ανοικοδόμησης της ζωής και των κοινοτήτων τους, κάτι που μπορεί να είναι ένα αποθαρρυντικό έργο.

Οι πιο ευάλωτες ομάδες

Μεταξύ των ευάλωτων ομάδων (άστεγοι, άτομα με χρόνιες παθήσεις, τα ανασφάλιστα κ.α), οι συμπολίτες μας τα άτομα με ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ) και οι ηλικιωμένοι, διατρέχουν συχνά ίσως τον μεγαλύτερο κίνδυνο κατά τη διάρκεια καταστροφών. Η ευαλωτότητά τους πηγάζει από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της σωματικής αδυναμίας, των χρόνιων ασθενειών, των γνωστικών διαταραχών, της κοινωνικής απομόνωσης και των οικονομικών περιορισμών.

Κατά τη διάρκεια μιας καταστροφής, μπορεί να δυσκολευτούν με την εκκένωση λόγω προβλημάτων κινητικότητας. Μπορεί επίσης να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στην πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες όπως η υγειονομική περίθαλψη και μπορεί ακόμη και να είναι πιο επιρρεπείς σε εστίες ασθενειών λόγω εξασθενημένου ανοσοποιητικού συστήματος.

Ο ψυχολογικός αντίκτυπος και στους ηλικιωμένους μπορεί να είναι βαθύς. Η απώλεια αγαπημένων προσώπων, η καταστροφή των σπιτιών τους και η διατάραξη της ρουτίνας τους μπορεί να οδηγήσει σε αισθήματα αδυναμίας και απελπισίας. Μετά την καταστροφή, μπορεί επίσης να αντιμετωπίσουν προκλήσεις στην ανοικοδόμηση της ζωής τους λόγω περιορισμένων πόρων και κοινωνικής υποστήριξης.

Τα αόρατα θύματα

Ένα από τα συχνά ΄΄παραμελημένα θύματα΄΄ καταστροφών είναι οι υποδομές. Από τους δρόμους και τις γέφυρες μέχρι τα σχολεία και τα νοσοκομεία, οι καταστροφές μπορούν να σπείρουν τον όλεθρο στις υποδομές που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά των κοινωνιών μας.

Η καταστροφή των υποδομών όχι μόνο παρεμποδίζει τις άμεσες προσπάθειες ανακούφισης, αλλά και τη μακροπρόθεσμη ανάκαμψη. Διαταράσσει βασικές υπηρεσίες όπως η υγειονομική περίθαλψη, η εκπαίδευση και οι μεταφορές, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία και την ανάπτυξη των κοινοτήτων.

Ο αντίκτυπος στις υποδομές έχει επίσης σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις. Το κόστος της ανοικοδόμησης των υποδομών μπορεί να είναι αστρονομικό, πιέζοντας τους πόρους των κοινοτήτων και των κυβερνήσεων. Η καταστροφή των υποδομών μπορεί να διαταράξει τις οικονομικές δραστηριότητες, οδηγώντας σε ανεργία και οικονομική ύφεση.

Προετοιμασία για το απρόβλεπτο

Παρά τον απρόβλεπτο χαρακτήρα των καταστροφών, τα προληπτικά μέτρα μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον αντίκτυπό τους. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν συνδυασμό σχεδιασμού, προετοιμασίας και ευαισθητοποίησης του κοινού.

Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει τον εντοπισμό πιθανών κινδύνων, την αξιολόγηση των επιπτώσεών τους και την ανάπτυξη στρατηγικών για τη διαχείρισή τους. Η προετοιμασία, από την άλλη πλευρά, περιλαμβάνει τη λήψη πρακτικών μέτρων για τη μείωση των κινδύνων, όπως η δημιουργία ανθεκτικών υποδομών, η δημιουργία συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και η αποθήκευση προμηθειών έκτακτης ανάγκης.

Η ευαισθητοποίηση του κοινού είναι εξίσου σημαντική. Περιλαμβάνει την εκπαίδευση των κοινοτήτων σχετικά με τους κινδύνους και τη διδασκαλία τους πώς να ανταποκρίνονται κατά τη διάρκεια μιας καταστροφής. Αυτή η συνειδητοποίηση μπορεί να ενισχύσει σημαντικά την ανθεκτικότητα των κοινοτήτων, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να προστατεύσουν τον εαυτό τους και τους αγαπημένους τους.

Το μέλλον

Το μέλλον των καταστροφών φαίνεται τρομακτικό, με την κλιματική αλλαγή(?) να επιδεινώνει τη συχνότητα και την ένταση των φυσικών καταστροφών. Επιπλέον, η ταχεία αστικοποίηση και οι τεχνολογικές εξελίξεις αυξάνουν τον κίνδυνο ανθρωπογενών καταστροφών.

Ωστόσο, δεν είναι όλα καταστροφή και κατήφεια. Η πρόοδος της επιστήμης και της τεχνολογίας βελτιώνει την ικανότητά μας να προβλέπουμε και να ανταποκρινόμαστε σε καταστροφές. Επιπλέον, αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο η ανάγκη για μια ολιστική προσέγγιση στη διαχείριση καταστροφών, η οποία περιλαμβάνει όχι μόνο την ανταπόκριση αλλά και την πρόληψη, τον μετριασμό και την αποκατάσταση.

Αυτή η προσέγγιση, σε συνδυασμό με την αυξημένη ευαισθητοποίηση του κοινού και τη συμμετοχή της κοινότητας, μας δίνει ελπίδα. Μας δίνει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουμε το μέλλον, γνωρίζοντας ότι, ενώ δεν μπορούμε να αποτρέψουμε τις καταστροφές, μπορούμε να μειώσουμε τον αντίκτυπό τους.

Οι αθέατες συνέπειες

Συχνά επισκιάζεται από τη φυσική καταστροφή, ο αντίκτυπος των καταστροφών στην ψυχική υγεία είναι βαθύς και μακροχρόνιος. Το τραύμα, το άγχος και η θλίψη μπορούν να οδηγήσουν σε μια σειρά προβλημάτων ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης, του άγχους και της διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD).

Αυτά τα προβλήματα ψυχικής υγείας μπορεί να είναι ιδιαίτερα σοβαρά σε παιδιά, ενήλικες και ηλικιωμένους, επηρεάζοντας την ικανότητά τους να ανακάμψουν και να ξαναχτίσουν τη ζωή τους. Ως εκ τούτου, η υποστήριξη της ψυχικής υγείας θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διαχείρισης καταστροφών, διασφαλίζοντας ότι οι πληγέντες λαμβάνουν τη βοήθεια που χρειάζονται.

Πολιτικές και δράσεις για καταστροφές

Το διεθνές αναγνωρισμένο σήμα της πολιτικής προστασίας, που ορίζεται από τους κανόνες του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου και χρησιμοποιείται ως ένδειξη προστασίας.(πηγή εικόνας: Wikipedia)

Ο ρόλος των κυβερνήσεων στη διαχείριση καταστροφών είναι κρίσιμος. Είναι υπεύθυνοι για την ανάπτυξη πολιτικών και την εφαρμογή δράσεων για τη μείωση των επιπτώσεων των καταστροφών. Αυτές περιλαμβάνουν τη σύσταση οργανισμών διαχείρισης καταστροφών, την επένδυση σε ανθεκτικές υποδομές, τη χρηματοδότηση της έρευνας για την πρόβλεψη και την πρόληψη καταστροφών, την συνεργασία με εξειδικευμένους ιδιωτικούς φορείς και την παροχή χρηματοδοτικής στήριξης για τις προσπάθειες ανάκαμψης.

Διαδραματίζουν επίσης ζωτικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τις καταστροφές, διασφαλίζοντας ότι οι κοινότητες είναι προετοιμασμένες και γνωρίζουν πώς να ανταποκριθούν όταν χτυπούν καταστροφές.

Η ελπίδα εν μέσω καταστροφών

Συμπερασματικά, οι καταστροφές είναι μια σκληρή πραγματικότητα του κόσμου μας. Προκαλούν τεράστιο πόνο, επηρεάζοντας τα παιδιά, τους ενήλικες, τους ηλικιωμένους και τις υποδομές. Ωστόσο, υπάρχει ελπίδα εν μέσω αυτών των καταστροφών. Μέσω της κατανόησης, της προετοιμασίας και της ανθεκτικότητας, μπορούμε να μειώσουμε τον αντίκτυπό τους. Το μέλλον μπορεί να επιφυλάσσει περισσότερες καταστροφές, αλλά με συλλογική προσπάθεια και αποφασιστικότητα, μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε με θάρρος και ελπίδα. Η πρόληψη κορωνίδα της καθημερινότητας, στον θεατό και αθέατο κόσμο.

Κωνσταντίνος Ν. Ζουμπιάδης

Accredited Supreme Security

and Critical Crisis Manager (ASSM)

Instructor of Civil Protection Executives